Panujący stan pandemii spowodowany wirusem SARS-CoV-2 (Covid-19) wpływa na wszystkie obszary życia gospodarczego, społecznego oraz osobistego. Epidemia wpływa również na działanie i funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości, czego najlepszym przykładem może być dwukrotne przełożenie terminu wydania ważnej dla frankowiczów uchwały Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 11/21.
Wspomniana uchwała mająca rozstrzygnąć zawiłości prawne w sprawach kredytów frankowych, pierwotnie miała zostać wydana 25.03.2021, z uwagi na okoliczności spowodowane koronawirusem, została przełożona na 13.04.2021 r. W ubiegłym tygodniu, Sąd Najwyższy poinformował, że kwietniowy termin również zostanie przełożony z uwagi na stan zagrożenia zarażeniem się wirusem Covid-19 oraz oczekiwaniem na wyrok TSUE w sprawie C-19/20. Nowy termin został wyznaczony na dzień 11.05.2021 r. Więcej informacji mogą Państwo pozyskać na stronie Sądu Najwyższego. Pozostaje mieć nadzieję, że wskazany termin będzie już tym ostatecznym.
Czy sądy działają w czasie pandemii?
Informacje docierające z mediów oraz liczne publikacje opisujące przebieg trzej fali pandemii, liczne obostrzenia oraz wyłączenie niektórych sfer życia publicznego i gospodarczego, mogą stwarzać mylne wyobrażenie, że wspomniane ograniczenia rozciągają się również na wymiar sprawiedliwości i toczące się w nim sprawy, w tym sprawy frankowe. Wyobrażenie to może potęgować również przekonanie, że podczas pierwszej fali koronawirusa funkcjonowanie sądów zostało ograniczone jedynie do przyjmowania korespondencji oraz prowadzeniach spraw oznaczonych jaki pilne. Zarówno podczas drugiej fali Covid-19 jak i aktualnie, praca sądów nie została ograniczona do minimum, a jedynie wprowadzono dodatkowe obostrzenia związane z przestrzeganiem reżimu sanitarnego i ograniczenia ilości osób mogących przebywać zarówno w budynku sądu jak i na sali sądowej.
Warto odnotować, że ostatnia nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego, która miała miejsce w październiku 2019 r., wprowadziła szereg rozwiązań dających możliwość sprawnego prowadzenia postępowań sądowych, z pominięciem klasycznej, fizycznej rozprawy w budynku sądu. Usprawnienie przebiegu postępowania można upatrywać w szczególności w:
– art. 235 §2 k.p.c. zgodnie z którym „jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia, sąd orzekający może postanowić, że jego przeprowadzenie nastąpi przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość”,
– art. 271(1) k.p.c. w myśl którego, „świadek składa zeznanie na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. W takim przypadku świadek składa przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia. Świadek jest obowiązany złożyć tekst zeznania w sądzie w terminie wyznaczonym przez sąd. Przepisy art. 165 obliczanie terminów procesowych § 2, art. 274 kary porządkowe nakładane na świadka § 1 i art. 276 nieuzasadniona odmowa świadka złożenia zeznań lub przyrzeczenia stosuje się odpowiednio”,
–art. 226 (1) k.p.c. który stanowi, że „ilekroć ustawa przewiduje wysłuchanie stron lub innych osób, stosownie do okoliczności może się to odbyć przez wezwanie stron do złożenia odpowiednich oświadczeń na posiedzeniu albo wyznaczenie terminu do zajęcia stanowiska w piśmie procesowym lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość, o ile dają one pewność co do osoby składającej oświadczenie”.
Wprowadzone rozwiązania z pewnością dają możliwość sprawnego prowadzenia postępowania sądowego pomimo wszelkiego rodzaju obostrzeń związanych z panującą pandemią Covid-19.
Regulacje prawne
W celu większego usprawnienia przebiegu postępowań sądowych oraz funkcjonowania sądów w czasach wirusa SARS-CoV-2, ustawą o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych zgodnie z treścią ustawodawca w regulacji zawartej w art. 15zzs1 wprowadził dodatkowe usprawnienia polegające na:
„W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej „Kodeksem postępowania cywilnego”:
1) rozprawę lub posiedzenie jawne przeprowadza się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, z tym że osoby w nich uczestniczące nie muszą przebywać w budynku sądu, chyba że przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego bez użycia powyższych urządzeń nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nim uczestniczących;
2) przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, zaś przeprowadzenie wymaganych przez ustawę rozprawy lub posiedzenia jawnego mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w nich uczestniczących i nie można przeprowadzić ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku, a żadna ze stron nie sprzeciwiła się przeprowadzeniu posiedzenia niejawnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia ich o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne; w przesyłanym zawiadomieniu należy pouczyć stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej o prawie i terminie do złożenia sprzeciwu;
3) jeżeli ze względu na szczególne okoliczności prezes sądu tak zarządzi, członkowie składu, z wyjątkiem przewodniczącego i referenta sprawy, mogą brać udział w posiedzeniu za pomocą środków komunikacji elektronicznej, z wyjątkiem posiedzenia, na którym dochodzi do zamknięcia rozprawy”.
Powyższa regulacja miała na celu zapewnienie sprawnej obsługi spaw przez sądy, w czasie kiedy organizowanie tradycyjnych rozpraw stało się niemożliwe lub znacznie utrudnione. Warto także odnotować, że ustawodawca usprawnił pracę sądów również pod kątem możliwości szybszego wydawania wyroków na posiedzeniu niejawnym oraz rozpatrywaniu apelacji przez sądy odwoławcze. Powyższe zostało uregulowane odpowiednio w:
– 15zzs2 stanowiącym, że „jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd może zamknąć rozprawę i wydać orzeczenie na posiedzeniu niejawnym po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie”,
– 15zzs3 1. „jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, w której apelację wniesiono przed dniem 7 listopada 2019 r., sąd drugiej instancji uzna, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, może skierować sprawę na posiedzenie niejawne, chyba że strona wniesie o przeprowadzenie rozprawy lub wnosiła o przeprowadzenie niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron. Sąd rozpoznaje jednak sprawę na posiedzeniu niejawnym w razie cofnięcia pozwu, cofnięcia apelacji albo jeżeli zachodzi nieważność postępowania.
2. Wniosek o przeprowadzenie rozprawy składa się w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne. W przesyłanym zawiadomieniu należy pouczyć stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej o prawie i terminie do złożenia wniosku”.
Wprowadzone rozwiązania, dają nie tylko możliwość sprawnego procedowania spraw, ale również ich kończenia wyrokami, bez konieczności udziału stron.
Usprawnienia pracy sądów w czasie pandemii
Trwający okres pandemii oraz walka z trzecią falą Covid-19 stwarza również podstawy do dalszego usprawniania pracy sądów w aktualnych uwarunkowaniach społecznych. Ustawodawca dostrzegając zasadność wprowadzonych rozwiązań, zmierza do zwiększenia dynamiki rozpoznawanych spraw sądowych poprzez eliminację przypadków odwoływania rozpraw z powodu kwarantanny świadka, czy strony sporu. Dlatego w projekcie nowelizującym ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, ustawodawca zamierza:
„Art. 15zzs1. 1. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w sprawach rozpoznawanych według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej „Kodeksem postępowania cywilnego”:
1) rozprawę lub posiedzenie jawne przeprowadza się przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (posiedzenie zdalne), z tym, że osoby w nim uczestniczące, w tym członkowie składu orzekającego, nie muszą przebywać w budynku sądu;
2) od przeprowadzenia posiedzenia zdalnego można odstąpić tylko w przypadku, gdy rozpoznanie sprawy na rozprawie lub posiedzeniu jawnym jest konieczne, a ich przeprowadzenie w budynku sądu nie wywoła zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących; odstąpienie wymaga zgody prezesa sądu;
3) przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, gdy nie można przeprowadzić posiedzenia zdalnego, a przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego nie jest konieczne;
4) w pierwszej i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego; prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Proponowane zmiany nie weszły jeszcze w życie, ale ich wprowadzenie z pewnością powinno przyczynić się do usprawnienia prowadzenia spraw sądowych, w tym również frankowych. Więcej informacji o etapie prac legislacyjnych można znaleźć tutaj.
Odpowiadając na często zadawane przez Państwa pytanie, dotyczące tego czy w okresie pandemii warto skierować swoją sprawę do sądu i czy sądy będę ją w ogóle rozpatrywały, skoro dookoła jest tyle ograniczeń i restrykcji? Na oba pytania należy odpowiedzieć twierdząco, gdyż jak wynika z powyżej przedstawionych informacji, sądy pomimo restrykcji sanitarnych i pewnych ograniczeń funkcjonują normalnie. Dodatkowo ustawodawca wprowadził szereg zmian, które mają ułatwić prowadzenie procesów w sposób zdalny, który zapewnia po pierwsze ciągłość prowadzenia sprawy i jej optymalizację czasową, jak wpływa na nasze bezpieczeństwo. Istotne jest również, że projektowane są kolejne zmiany, mające na celu dokonanie informatyzacji i cyfryzacji postępowania sądowego, które powinno wpłynąć na dynamikę prowadzonych spraw.