Dnia 8 września Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyda wyrok w sprawach C-80/21, C-81/21, C-82/21. Poniżej przypominamy czego dotyczą pytania prejudycjalne skierowane do Trybunału przez Sąd Rejonowy w Warszawie. Czego mogą spodziewać się Frankowicze?
Wyrok TSUE C-80/21
Skierowane do Trybunału pytanie odnosi się do zagadnień dotyczących kredytów frankowych, a dokładniej kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego. Warszawski Sąd pyta o możliwość zastąpienia lub częściowego usunięcia zapisów abuzywnych znajdujących się w umowach kredytowych.
Czy sądy krajowe mogą modyfikować zapisy niedozwolone w umowach kredytowych?
Mając na względzie wcześniejsze orzecznictwo TSUE w tym zakresie, należy spodziewać się podtrzymania dotychczasowej, spójnej linii orzeczniczej. Trybunał zajął stanowisko w tym przedmiocie kilkukrotnie, m.in. w polskiej sprawie frankowej o sygn. C-19/20 gdzie jednoznacznie wskazał, że nie ma możliwości ingerowania w treść zapisów umownych a zadaniem sądu krajowego jest doprowadzenie do sytuacji, w której nieuczciwy zapis nie będzie dla kredytobiorcy wiążący. Wobec braku takiej możliwości, sądy w przeważającej ilości spraw decydują o nieważności umowy kredytowej.
Skierowane do TSUE pytania w tym przedmiocie brzmią:
„1. Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą Sąd nie stwierdza nieuczciwego charakteru całego warunku umownego, a jedynie tę jego część, przez którą warunek jest nieuczciwy, w rezultacie czego warunek ten pozostaje częściowo skuteczny?
2. Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą Sąd po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunku umownego, bez którego umowa nie mogłaby obowiązywać, może zmodyfikować pozostałą część umowy w drodze wykładni oświadczeń woli stron, aby zapobiec nieważności umowy, która jest korzystna dla konsumenta?”
Wyrok TSUE C-81/21
Sąd krajowy dopytuje czy zapisy abuzywne można zastąpić kursem średnim NBP w myśl art. 358 k.c. Natomiast, zastąpienie nieuczciwych zapisów umownych przepisem dyspozytywnym prawa krajowego jest możliwe jedynie w ściśle określonych przypadkach. Co więcej, kwalifikacja wspomnianego artykułu jako przepisu despozytywnego także pozostaje kwestią sporną.
W przedmiotowej sprawie kredytobiorcy podczas trwania procesu sądowego złożyli oświadczenie, w którym zgodzili się na konsekwencje prawne i finansowe wynikające z ewentualnego unieważnienia umowy. Takie rozwiązanie nie byłoby dla nich niekorzystne.
Czy przepisy dyspozytywne prawa krajowego mogą zastępować zapisy niedozwolone?
Jak wskazuje Radca prawny Wojciech Bochenek, wspomniany artykuł nie powinien być kwalifikowany jako przepis dyspozytywny. Bowiem odnosi się do zobowiązań wyrażonych w walucie obcej. W przypadku kredytów indeksowanych, denominowanych czy waloryzowanych mamy w gruncie rzeczy do czynienia z kredytem złotowym.
Zgodnie z wcześniejszym stanowiskiem TSUE, w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy dyspozytywne mogące zastąpić klauzule niedozwolone w spornych umowach kredytowych.
Warszawski Sąd skierował do TSUE pytania o następującej treści:
1. Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą Sąd po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunku umownego, nie skutkującego nieważnością umowy, może uzupełnić treść umowy przepisem dyspozytywnym prawa krajowego?
2. Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą Sąd po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunku umownego, skutkującego nieważnością umowy, może uzupełnić treść umowy przepisem dyspozytywnym prawa krajowego, aby zapobiec nieważności umowy, pomimo że konsument godzi się na nieważność umowy?”
Wyrok TSUE C-82/21
Nieco inny aspekt porusza skierowane do Trybunału pytanie o sygn. C-82/21. Odnosi się ono do wątpliwości w przedmiocie przedawnienia roszczeń.
Od kiedy należy liczyć bieg przedawnienia roszczeń w sprawach frankowych?
Zgodnie z wcześniej przyjętą, aprobowaną przez TSUE koncepcją, bieg przedawnienia roszczeń należy liczyć od momentu powzięcia przez kredytobiorcę wiedzy na temat niedozwolonych postanowień umownych.
W związku z licznymi rozbieżnościami jeśli chodzi o interpretację przepisów prawa, jakie pojawiły się na tej płaszczyźnie, Sąd skierował do Trybunału następujące pytanie:
„Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także zasady równoważności, skuteczności i pewności prawa należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą roszczenie konsumenta o zwrot niesłusznie zapłaconych kwot na podstawie nieuczciwego warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ulega przedawnieniu po upływie terminu dziesięciu lat, który zaczyna biec od dnia każdorazowego spełnienia świadczenia przez konsumenta, także w wypadku, kiedy konsument nie wiedział o nieuczciwym charakterze tego warunku?”