Informatyzacja postępowania cywilnego stała się przedmiotem debaty publicznej, podczas pierwszej fali pandemii Covid-19, kiedy to na okres prawie 3 miesięcy praca sądów została znacznie ograniczona. Każdy pamięta ten stan, kiedy została wstrzymana wysyłka korespondencji z sądów, odwoływane były rozprawy, a sprawy oczekujące na rozstrzygnięcie spadły z wokandy. Wraz z wydłużającym się stanem epidemii, ustawodawca w poszczególnych uregulowaniach dotyczących tarczy antykryzysowej wprowadzał rozwiązania mające na celu usprawnienie działania wymiaru sprawiedliwości w czasie, kiedy kontakty międzyludzkie znacznie zostały ograniczone.
Pierwsze zmiany KPC w czasie Covid-19
Pierwsze zmiany przebiegu postępowania cywilnego dotyczyły wprowadzenia możliwości odbywania rozpraw w formie zdalnej oraz wydawanie wyroków na posiedzeniu niejawnym. Wraz z mijającymi tygodniami, można zaobserwować, że sędziom przypadło do gustu rozstrzyganie spraw na posiedzeniach niejawnych. Nieco słabiej przyjęły się rozwiązania dotyczące odbywania rozpraw w formie zdalnej, ale i tu można było zaobserwować pewne przełamanie.
Postępowanie cywilne wchodzi w XXI wiek?
28 maja sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Ustawa swoja treścią i założeniami znacznie wpłynie na przebieg postępowania cywilnego. Ustawa została przedłożona do podpisu Prezydentowi, który uczynił to w dniu 9 czerwca 2021 r. Termin jej podpisania jest w tym przypadku bardzo istotny, gdyż vacatio legis tej ustawy wynosi 14 dni od dnia jej publikacji.
Przyjęta ustawa wprowadza szereg zmian w procedurze cywilnej, spośród których najważniejsze zmiany dotkną następujących obszarów:
– rozpraw i posiedzeń jawnych. Zgodnie z przyjętymi regulacjami, rozprawy oraz posiedzenia jawne będą odbywać się w sposób zdalny, z wykorzystaniem urządzeń porozumiewania się na odległość. Co istotne, ustawodawca zapewnia również wsparcie osób, które nie mają możliwości skorzystania z urządzeń technicznych umożliwiających odbycie rozprawy w takiej formie, poprzez zorganizowanie pomieszczenia w sądzie, umożliwiającego odbycie rozprawy z wykorzystaniem urządzeń elektronicznych.
– doręczenia korespondencji z sądu. Ustawodawca w zakresie informatyzacji i cyfryzacji postępowania cywilnego poszedł o krok dalej wskazując, że korespondencja z sądu będzie dostarczana stronom za pośrednictwem portalu informacyjnego. Z pewnością przyjęte rozwiązanie jest pożądane, aczkolwiek zbyt krótki okres vacatio legis może w pierwszych tygodniach obowiązywania dostarczyć wiele trudności technicznych i organizacyjnych po stronie sądów oraz pełnomocników. Nowa rzeczywistość będzie wymagała przestawiania się z dotychczasowych przyzwyczajeń i nawyków na nowe regulacje, które z pewnością w przyszłości będą coraz liczniej wchodzić do postępowań cywilnych. Za datę doręczenia przesyłki za pośrednictwem portalu informacyjnego będzie uznawana data zapoznania się z pismem. W przypadku braku zapoznania się z pismem, zastosowanie znajdzie skutek doręczenia, który tradycyjnie wynosi 14 dni, licząc od momentu umieszczenia pisma w systemie informatycznym.
– wymogów formalnych pism procesowych. Nowelizacja regulacji przyjętej na czas trwania epidemii Covid-19 wprowadza obowiązek wskazania w pierwszym piśmie procesowym składanym przez zawodowego pełnomocnika wskazanie adresu poczytny elektronicznej i numeru telefonu. Brak wskazania tych danych, będzie stanowić brak formalny pisma procesowego.
–składu rozstrzygającego sprawy. Zgodnie z przyjętą ustawą, sprawy w I jak i II instancji będą rozpoznawane w składzie jednego sędziego.
Zmiana procedury cywilnej w zakresie spraw z udziałem konsumenta?
W ostatnich dniach maja pojawiła się informacja o kolejnych zmianach dotyczących procedury cywilnej, tym razem dotykającej problematyki sporów z konsumentami wywołanej ostatnimi orzeczeniami TSUE w polskich sprawach.
Projektowane zmiany mają zwiększyć bezpieczeństwo spraw z udziałem konsumentów w postępowaniu nakazowym z roszczeń opartych na wekslu. Sąd będzie miał obowiązek z urzędu zweryfikować treść umowy zabezpieczonej wekslem, na podstawie której przedsiębiorca dochodzi roszczeń. Przedsiębiorca dochodzący roszczeń opartych na wekslu, będzie miał obowiązek załączenia do treści pozwu umowy, z której wynika roszczenie zabezpieczone wekslem, wraz z deklaracją wekslową.
Co istotne, obniżeniu ulegnie również opłata związana ze złożeniem sprzeciwu, która będzie wynosić maksymalnie 750 zł.
Projektowane zmiany należy oceniać pozytywnie, gdyż zwiększają ochronę konsumentów w sporach z przedsiębiorcami. Dodatkowo propozycje zmian uwzględniają ostatnio zapadłe orzeczenia TSUE w polskich sprawach, w których Trybunał jednoznacznie wskazał, że procedurę należy zmodyfikować w taki sposób, aby zapewniała należytą ochronę konsumentowi i nie pozbawiała go możliwości skorzystania z ochrony prawnej, poprzez zbyt krótki czas na złożenie sprzeciwu czy barierę fiskalną.