To pierwszy wyrok w polskiej sprawie — TSUE o sankcji kredytu darmowego.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) po raz kolejny odniósł się do istotnych kwestii związanych z ochroną konsumentów na rynku kredytowym. W swoim najnowszym orzeczeniu dotyczącym sprawy z Polski potwierdził, że banki, które nie wywiązują się z obowiązku informacyjnego, mogą utracić prawo do pobierania odsetek i dodatkowych opłat od kredytobiorców. Jakie skutki niesie to orzeczenie dla sektora bankowego i milionów Polaków spłacających kredyty? Na temat konsekwencji tego wyroku wypowiedzieli się eksperci z GK Votum.
TSUE o sankcji kredytu darmowego — jest proporcjonalna
Sprawa, którą rozstrzygał Trybunał, dotyczyła umów kredytowych, w których banki stosowały niejasne zapisy dotyczące m.in. zmiany opłat i prowizji. Polski sąd zadał TSUE trzy kluczowe pytania prejudycjalne, które dotyczyły:
- Błędnego obliczenia RRSO (Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania) – TSUE uznał, że jeśli RRSO zostało wyliczone nieprawidłowo, to kredytobiorca mógł zostać wprowadzony w błąd co do rzeczywistych kosztów kredytu, niezależnie od tego, czy zostało ono zawyżone, czy zaniżone.
- Niejasnych zasad zmiany opłat – jeśli konsument nie ma możliwości zweryfikowania, na jakiej podstawie bank podwyższa opłaty i prowizje, oznacza to naruszenie obowiązku informacyjnego.
- Zgodności z prawem unijnym sankcji kredytu darmowego (SKD) – TSUE uznał, że krajowe regulacje przewidujące sankcję kredytu darmowego są zgodne z unijną dyrektywą 2008/48/WE, pod warunkiem że są proporcjonalne i odstraszające. Oznacza to, że banki mogą zostać zobowiązane do zwrotu nienależnie pobranych opłat i pozbawione prawa do pobierania odsetek.
Eksperci o wyroku TSUE
Zgodnie z analizą prawników specjalizujących się w ochronie konsumentów, decyzja TSUE o sankcji kredytu darmowego otwiera drogę do licznych roszczeń przeciwko bankom.
Według mecenasa Wojciecha Bochenka, wyrok Trybunału jest bardzo prokonsumencki.
Trybunał uznał, że błędne wyliczenie RRSO prowadzi do dezinformacji konsumenta, niezależnie od tego czy zostało w umowie zaniżone czy też zawyżone, a jednostronna modyfikacja warunków przez kredytodawcę jest niedopuszczalna.
Co więcej, jak wskazuje radca prawny Wojciech Bochenek, decyzja TSUE o sankcji kredytu darmowego potwierdza fundamentalne znaczenie obowiązku informacyjnego w relacji bank–klient. Kredytobiorca powinien mieć pełny i jasny obraz swojego zobowiązania, a wszelkie zmiany w umowie muszą być sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały.
Konsument powinien otrzymać pełny zakres informacji pozwalający mu w sposób świadomy podjąć decyzję o zawarciu umowy, a jej treść powinna być sformułowana prostym, jednoznacznym i zrozumiałym językiem pozwalającym zweryfikowanie działania banku np. w zakresie obliczenie RRSO czy zmiany opłat i prowizji .
Wskazał, że umowa powinna opisywać w sposób jasny i zrozumiały warunki zmiany opłat związanych z jej wykonaniem.
Z kolei mecenas Karolina Wysmułek z Kancelarii Wysmułek, Sysło i Wspólnicy należącej do GK Votum podkreśla, że wyrok TSUE może znacząco przyspieszyć procesy sądowe w Polsce. Obecnie w sądach toczy się około 12 tysięcy spraw dotyczących sankcji kredytu darmowego, głównie związanych z błędnym obliczeniem RRSO i niejasnymi warunkami umów. Decyzja TSUE o sankcji kredytu darmowego może zwiększyć liczbę pozwów przeciwko bankom i zmusić je do większej transparentności w konstruowaniu ofert kredytowych.
Konsekwencje wyroku TSUE dla rynku kredytowego
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że sankcja polegająca na pozbawieniu banków prawa do odsetek i prowizji jest proporcjonalna, nawet jeśli skala naruszeń oraz ich skutki mogą się różnić w poszczególnych sprawach. Podkreślił jednak, że to sądy krajowe każdorazowo oceniają konkretne przypadki.
Trybunał wprost wskazał, że pozbawienie banku prawa do odsetek i prowizji jest sankcją proporcjonalną w rozumieniu dyrektywy o kredycie konsumenckim. Przecina tym samym wszelkie spekulacje i narrację sektora bankowego na temat nieproporcjonalności sankcji za naruszenia ustawy i nienależyte wypełnienie obowiązków względem konsumentów. W wyroku wprost zaznaczono, że zasada proporcjonalności nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie przewidziało jednolitą sankcję polegającą na pozbawieniu kredytodawcy prawa do odsetek i kosztów za naruszenie różnych obowiązków informacyjnych przewidzianych w art. 10 ust. 2 ww. dyrektywy, mimo że indywidualna waga naruszenia każdego z tych obowiązków oraz jego konsekwencje mogą się różnić w zależności od przypadku.
Czy po decyzji TSUE o sankcji kredytu darmowego, czeka nas fala pozwów?
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał orzeczenie korzystne dla konsumentów, jednak przedstawiciele sektora bankowego podchodzą do niego z rezerwą, twierdząc, że jego wpływ może nie być aż tak przełomowy. Związek Banków Polskich podkreśla, że ostateczne decyzje wciąż będą należeć do polskich sądów, które ocenią każdy przypadek indywidualnie.
Jednak faktem jest, że decyzja Trybunału może wymusić większą transparentność w konstruowaniu umów kredytowych oraz ograniczyć praktyki stosowane przez banki w zakresie niejasnych opłat i prowizji.
Wyrok TSUE o sankcji kredytu darmowego to jasny sygnał dla banków – obowiązek informacyjny wobec klientów nie jest jedynie formalnością, ale fundamentem uczciwego rynku kredytowego. Jeśli bank nie zapewnił konsumentowi przejrzystych informacji, może stracić prawo do pobierania odsetek i dodatkowych kosztów.
Dla kredytobiorców oznacza to większą ochronę prawną i możliwość dochodzenia roszczeń. Każda osoba posiadająca kredyt powinna sprawdzić, czy jej umowa spełnia wszystkie wymogi prawne – bo może się okazać, że jej kredyt… stanie się darmowy.
Pełny spis publikacji o wyroku TSUE z 13.02. 2025 r. w pierwszej polskiej sprawie dotyczącej SKD: