Czy w przypadku umowy kredytu konsolidowanego i kredytu refinansowanego kredytobiorcom przysługuje możliwość zastosowania sankcji kredytu darmowego (SKD) i odzyskania zapłaconych bankowi odsetek i kosztów kredytu? Czy konsument może zwrócić bankowi sam kapitał kredytu?
Od kilku lat toczą się przeciwko bankom procesy konsumentów, których podstawą prawną jest sankcja kredytu darmowego. Jednak możliwość jej skutecznego zastosowania jest ograniczona przez dwa podstawowe warunki – termin złożenia oświadczenia oraz wysokość udzielonego kredytu. Zgodnie z art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim, kredytobiorca może złożyć oświadczenie o skorzystaniu z SKD w terminie 12 miesięcy od dnia całkowitej spłaty kredytu, czyli od wykonania umowy. Dodatkowo, przepisy ustawy przewidują, że z sankcji mogą korzystać wyłącznie konsumenci, których kredyt nie przekroczył równowartości 255 550 złotych.
Kredyt refinansowany a sankcja kredytu darmowego
Kredyt refinansowany to rozwiązanie, po które sięga wielu kredytobiorców chcących poprawić warunki swojego zadłużenia. W praktyce oznacza to zaciągnięcie nowego kredytu w celu spłaty poprzedniego zobowiązania, często w innym banku i na korzystniejszych zasadach. Czasem decyzja o refinansowaniu wynika z chęci obniżenia rat, wydłużenia okresu kredytowania lub połączenia kilku zobowiązań w jedno.
Pod względem prawnym kredyt refinansowany stanowi całkowicie nową umowę kredytu. Poprzednie zobowiązanie zostaje spłacone i zakończone, a w jego miejsce powstaje nowe. Z tego względu, jeżeli pierwotna umowa kredytu zawierała błędy na przykład nieprawidłowo określone RRSO lub niepełne informacje o kosztach konsument może skorzystać z sankcji kredytu darmowego w stosunku do tej właśnie umowy.
Trzeba jednak pamiętać, że prawo do złożenia oświadczenia o zastosowaniu SKD w odniesieniu do pierwotnego kredytu wygasa po upływie 12 miesięcy od jego spłaty, czyli od dnia zawarcia umowy refinansującej. Po tym czasie sankcji kredytu darmowego nie można już skutecznie dochodzić wobec pierwszej umowy kredytu. W dalszym postępowaniu badaniu podlega natomiast nowa umowa kredytu refinansowanego – jeśli zawiera ona własne błędy formalne lub naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, sama może stanowić podstawę do zastosowania sankcji kredytu darmowego.
Każda umowa refinansowa powinna więc być dokładnie przeanalizowana pod kątem spełnienia wymogów ustawowych, zwłaszcza w zakresie przejrzystości kosztów, poprawności RRSO oraz terminowości złożenia oświadczenia o SKD.
Kredyt konsolidacyjny a sankcja kredytu darmowego
Nieco odmiennie, choć w praktyce podobnie, wygląda sytuacja w przypadku kredytu konsolidacyjnego. Konsolidacja polega na połączeniu kilku dotychczasowych zobowiązań w jeden nowy kredyt, często z wydłużonym okresem spłaty i jedną, niższą ratą. Dla kredytobiorcy oznacza to uproszczenie obsługi zadłużenia, ale również zawarcie zupełnie nowej umowy kredytu.
Pod względem prawnym nowy kredyt konsolidacyjny jest niezależnym zobowiązaniem, które obejmuje spłatę wcześniejszych kredytów. Oznacza to, że ewentualne roszczenia wynikające z sankcji kredytu darmowego dotyczą każdej z tych umów osobno, przy zachowaniu 12-miesięcznego terminu od chwili ich całkowitej spłaty. Jeżeli jednak nowa umowa konsolidacyjna zawiera własne uchybienia – na przykład błędy w wyliczeniach RRSO, niepełne dane o całkowitych kosztach lub nieprawidłowe pouczenia – może być sama podstawą do złożenia oświadczenia o SKD.
Czy refinansowanie lub konsolidacja kredytu wyklucza prawo do SKD?
Refinansowanie lub konsolidacja kredytu nie pozbawia konsumenta prawa do zastosowania sankcji kredytu darmowego, jednak znacząco wpływa na to, które umowy można objąć SKD i w jakim terminie. Każdy kredyt zarówno pierwotny, jak i refinansowany czy konsolidacyjny należy zatem traktować odrębnie i analizować pod kątem potencjalnych błędów w dokumentacji.
Szczególne wątpliwości pojawiają się przy konsolidacji dokonanej w tym samym banku. Dotychczas orzecznictwo sądów nie wypracowało jednolitego stanowiska, czy w takim przypadku termin 12 miesięcy należy liczyć od dnia zawarcia nowej umowy konsolidacyjnej, czy też od momentu wykonania ostatniej ze spłaconych umów. W praktyce oznacza to, że każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy, najlepiej z udziałem prawnika specjalizującego się w sprawach konsumenckich.
Sankcja kredytu darmowego a orzecznictwo – czego jeszcze nie rozstrzygnął TSUE?
Zagadnienie sankcji kredytu darmowego w kontekście kredytów refinansowanych i konsolidacyjnych nie zostało jeszcze jednoznacznie uregulowane w orzecznictwie europejskim. W wyroku z 13 lutego 2025 roku w sprawie C-472/23 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie wypowiedział się wprost w tej kwestii, co oznacza, że temat pozostaje otwarty. W praktyce można więc spodziewać się, że problematyka SKD w przypadku umów następczych refinansowych i konsolidacyjnych – będzie jeszcze wielokrotnie analizowana przez sądy krajowe oraz trybunały unijne.
Do tego czasu każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie, z uwzględnieniem okoliczności zawarcia umowy, jej treści oraz terminów wynikających z ustawy o kredycie konsumenckim.
Podsumowanie – SKD w kredytach refinansowych i konsolidacyjnych
Zarówno kredyt refinansowany, jak i kredyt konsolidacyjny nie wykluczają możliwości zastosowania sankcji kredytu darmowego (SKD). Kluczowe znaczenie mają jednak terminy oraz prawidłowa identyfikacja umowy, wobec której sankcja ma zostać złożona. Refinansowanie i konsolidacja to nowe zobowiązania, które należy ocenić odrębnie pod kątem ewentualnych naruszeń przepisów o kredycie konsumenckim.
Kredytobiorca, który chce dochodzić swoich praw, powinien pamiętać o rocznym terminie na złożenie oświadczenia oraz o konieczności dokładnego przeanalizowania każdej umowy. Pomoc prawnika pozwala uniknąć błędów formalnych i właściwie ocenić, czy w danym przypadku sankcja kredytu darmowego może zostać zastosowana.
Najczęstsze pytania frankowiczów z Łomży:
Czy konsolidacja kredytu pozbawia możliwości skorzystania z SKD?
Konsolidacja nie pozwala możliwości walki z bankiem. Każdy z kredytów należy ocenić osobno co do wymagań z ustawy o kredycie konsumenckim.
Ile mam czasu na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego?
Oświadczenie o skorzystaniu z SKD należy złożyć w terminie 12 miesięcy od wykonania umowy kredytu.